domingo, 7 de diciembre de 2014


NINATA RAWRARISICHUN (REVIVAMOS EL FUEGO)

HARAWIKUYNIYKU
Qayka usuchikuytam apamuwarqanchik
Qonqaymanta mana piniyuq rikurisqanchik.

Mana uyarikuq qapariyniykuta uyarillawayku
Sinchi wayra simiykuta opayachiptinpas.
Unaymi upallalla llapa llaqtapa qayllanpaq opatukurqaniku.

Takipakuyniki takim yaw harawiq
Illaq wayrapa puyukllanta ripuchkan,
Muchuypa karu qawanta
Mana rimariqkunata nanachikuspan.

Chaymi paykunaqa
Musqusqankupa pachakutiqninta suyapayanku
Llaqtaypa harawiyninwan.

NUESTRA POESÍA
Cuánto sufrimiento nos trajo
El habernos vuelto parias de pronto.

Quienes nos escuchan por favor oigan nuestros quejidos
Aun cuando el ventarrón nos torne mudos.
Por tanto tiempo permanecimos callados a la mirada de todos los pueblos.

Las canciones que sueles cantar poeta
Están viajando por el cenit del viento turbulento,
Muy por encima de la miseria
Sensible al dolor de aquellos que no pueden expresarse.

Por eso ellos
Esperan con ansiedad la revolución completa de los sueños
Con la poesía de mi pueblo.

MANA WAÑUQ

Manawañukuqmi kani
Yaninmi musquyniypi weqochuyki hina
Pampapi uchkupuyki chayllapi puñuykachinaypaq.

 Manaraq wiñaypaq ripuchkaptikim
Uyaykita kaq qawapayani,
Hina kaqllam rikchakun
Paqarimuchkaq qantu wayta niraq.

Chaypim mayupa patanpi rikcharini
Tutayay karupi waqachkaptin,
Kay puñusqay qatuchataqmi
Purun pumapa wiksan hina.

INMORTAL
Soy aquel que no muere
A veces en mis sueños cual tu panteonero
Cavo tu tumba para ponerte a dormir en ella.

Cuando aún no has partido para la eternidad
Vuelvo a acariciar tu rostro con mi mirada,
Tiene el mismo aspecto
De la naciente flor de cantuta.

Entonces despierto al borde de un río
Mientras en la distancia llora la noche,
Y esta chocita en la que duermo
Es como el estómago del cerril felino.

TAKIY
Waytariq takim kani
Guitarrapa sonqunpi,
Wakiqnin runapa siminkuna mana wañunan rayku takiq.
Runasimipa mohunmi karqani pachapa qasqunpi,
Qespi chulluq yarqapa patanpi,
Waytawan qeqarasqa chakrapim
Tutan tutan kallpakacharqani
Ninauruchakunata qatikachaspa.
Llakikuypa mitu mitu ñanninpim
Taririqani huk yarawiqta,
Llaqtanpa yarawinkuna takichkaqta.
Payqa hatun qaqniy otaq illapu kaytam munanman karqa.
Hinaspam tarirqanitaq
Aymarakunata, ashaninka wawqenchikkunata,
Kikinkupa siminkuta chinkananmanta waqaychayta munaspa
Harawiyninkunawan.

Pachapa raprachasqan takim kani,
Tukuy purisqaypim
Upallalla chin qepanta rerqani,
Hinallataq chawqasqa riymaypa qepantapas.
Muspay rimayniypim
Sapallay mana ima aparisqa,
Chaskapa yupiynillan
Ankapa hina qasquyki ukupi saqeykunaypaq.

CANTO
Soy el canto floreciendo
En el corazón de una guitarra,
Alguien que canta contra la muerte de un idioma.
Fui semilla quechua plantada en la tierra,
Libremente junto al arroyo del deshielo,
En un campo de colores
Solía correr noche tras noche
Persiguiendo luciérnagas.
En los pantanos de la tristeza
Encontré un poeta,
Cantando poemas de su pueblo.
Él hubiera querido ser trueno o rayo.
Luego encontré también
Hermanos aimaras y ashánincas,
Queriendo salvar sus idiomas maternos de la extinción
A través de sus poesías.

Soy el canto a quien el tiempo le dio alas,
Toda mi vida he caminado
Detrás del silencio,
Y de las bulliciosas palabras.
En mi lengua desesperada
Caminante y sin equipaje,
Sólo para dejarte la huella de una estrella
En tu corazón de águila.

MUSUQ LLAQTANCHIK
Manaraq punchaw achikyachkaptinmi,
Urpikuna takiyninkunata qowanchik.
Llaqllaq urpipa taqratataq tuspasqanmi uyarikun
Chay sachapa puyukninmanta
Tapan rurasqanpi,
Pichinkuchapas sachan sachan pawakachachkaptin.
Kay urpikuna hinam
Ñuqanchikpas takiyta qallaykunchik
Kaqmanta llaqtanchikta wasichananchikpaq.
Chaynapi hamuq pacha musuq llaqtanchik
Sonqunchikukumanta pacha paqarimunanpaq,
Hinallataq waranqantin yawarmasinchikpa llaqtankunapas.

NUESTRO PUEBLO NUEVO
Antes que nazca el día,
Las aves nos dan sus melodías.
El picotear sonoro de un carpintero
Se oye desde el cenit de un árbol
Cuando construye su nido,
Y un gorrioncillo salta de rama en rama.
También nosotros como estas aves
Empezamos a cantar
Para reconstruir nuestro pueblo.
De modo que en el futuro nuestro pueblo nuevo
Nazca desde el fondo de nuestros corazones,
E igualmente los miles de pueblos de nuestros hermanos de sangre.